طبق ماده یک آیین‌نامه اجرایی قانون شورا‌های حل اختلاف مصوب ۱۴۰۳، دادگاه صلح شعبه یا شعبی از دادگاه‌های دادگستری است که بر اساس صلاحیت‌های مندرج در قانون تعیین می‌شود.
همچنین طبق ماده ۱۹ این آیین‌نامه، در هر حوزه قضایی، شهرستان شعب دادگاه صلح به تعداد مورد نیاز تعیین و تشکیل می‌شود. این شعب در حدود صلاحیت مذکور در قانون رسیدگی می‌کنند در صورت ضرورت و بنا به نیاز حوزه قضایی بخش، رئیس قوه قضاییه می‌تواند در حوزه قضایی بخش دادگاه صلح تشکیل دهد. در صورت عدم تشکیل دادگاه صلح، دادگاه بخش به دعاوی و امور در صلاحیت دادگاه صلح نیز رسیدگی می‌کند.
فعالیت دادگاه‌های صلح در روزهای تعطیل
قانون شورا‌های حل اختلاف، مشتمل بر ۴۱ ماده و ۳۷ تبصره و آیین‌نامه اجرایی آن در ۳۶ ماده و ۹ تبصره حاوی نکات بسیار مهمی در مورد دادگاه‌های صلح و قوانین و مقررات مربوط به آن از جمله ساختار و تشکیلات، صلاحیت‌ها و ریاست این دادگاه‌هاست. یکی از مواردی استثنائی که در این قانون در رابطه با دادگاه‌های صلح وجود دارد امکان فعالیت این دادگاه‌ها در روزهای تعطیل است.
در حالی که اصولا تمامی مراجع قضایی باید در روز و وقت اداری به دعاوی رسیدگی کنند و برای فعالیت در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل طبق مقررات مربوطه از جمله دستورالعمل فوریت‌های قضایی و نحوه عملکرد واحد کشیک، باید در هر حوزه قضایی، واحد کشیک قضایی تشکیل شود، طبق قانون دادگاه‌های صلح می‌توانند در روزهای تعطیل یا ساعات غیراداری به دعاوی رسیدگی کنند.
طبق تبصره ۳ ماده ۱۲ قانون شورا‌های حل اختلاف: دادگاه صلح می‌تواند در ساعات غیراداری و یا در روزهای تعطیل نیز به دعاوی رسیدگی نماید و استقرار آن در محل شورا بلامانع است.
همچنین به موجب تبصره ماده ۱۹ آیین‌نامه قانون شورا‌های حل اختلاف: سایر قضات شاغل قوه قضاییه نیز در صورت تمایل می‌توانند با حفظ سمت و با ابلاغ رئیس قوه قضاییه در ایام تعطیل و ساعات غیراداری به عنوان دادرس علی‌البدل در دادگاه‌های صلح انجام وظیفه نمایند.
همچنین طبق ماده ۳۰ این آیین‌نامه، قوه قضاییه مکلف است از محل اعتبارات موضوع ماده (۳۸) قانون نسبت به پرداخت پاداش قضات و کارکنان اداری دادگاه صلح از جمله قضات و کارکنانی که در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل فعالیت می‌کنند اقدام نماید.
