اصلاح شناسنامه و امور حسبی دو حوزه مهم در حقوق مدنی و خانواده هستند که به‌ویژه در موارد پیچیده‌ای چون تغییر هویت، تعیین قیم، یا حتی تقسیم دارایی‌های پس از فوت افراد، مورد توجه قرار می‌گیرند. این دعاوی می‌توانند تأثیرات گسترده‌ای بر وضعیت قانونی و اجتماعی افراد داشته باشند و برخی از آنها در دادگاه‌ها بررسی می‌شود. در این مطلب به‌طور جامع به این دو دسته دعاوی می‌پردازیم و مثال‌هایی برای هرکدام ذکر خواهیم کرد.
1. دعاوی مربوط به اصلاح شناسنامه
اصلاح شناسنامه شامل تغییرات در نام یا نام خانوادگی، تاریخ تولد و محل تولد افراد می‌شود که دلایل مختلفی برای درخواست این تغییرات وجود دارد. به‌طور کلی، این دعاوی زمانی مطرح می‌شود که فرد بخواهد در شناسنامه خود تغییراتی ایجاد کند تا هویت واقعی یا قانونی او مطابق با واقعیت‌های موجود باشد.
• تغییر نام: فرض کنید فردی به نام “حمید” در شناسنامه خود ثبت شده است، اما او به دلیل هویت فرهنگی و مذهبی خود می‌خواهد نامش را به “عرفان” تغییر دهد. در این صورت، فرد باید درخواست تغییر نام خود را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه نیز پس از بررسی دلایل درخواست و در صورت وجود مستندات کافی، تصمیم به تغییر یا عدم تغییر نام می‌گیرد.
• تغییر تاریخ تولد یا سن: در برخی مواقع، فردی ممکن است بخواهد تاریخ تولد خود را به دلایل مختلفی تغییر دهد. برای مثال، فردی که به دلیل اشتباهات ثبت در اداره ثبت احوال، تاریخ تولدش به اشتباه در شناسنامه ثبت شده است، می‌تواند برای اصلاح آن به دادگاه درخواست دهد. یا در شرایطی که فرد قصد دارد از مزایای قانونی خاص مانند حقوق بازنشستگی استفاده کند، ممکن است برای تغییر سن درخواست کند.
• تغییر محل تولد: گاهی اوقات نیز ممکن است به دلیل اشتباهات ثبت، محل تولد فرد در شناسنامه نادرست ثبت شده باشد. برای مثال، فردی که در یکی از شهرهای آمریکا متولد شده است، اما به اشتباه در شناسنامه محل تولدش “تهران” ثبت شده، می‌تواند برای اصلاح آن درخواست دهد. این نوع تغییرات در صورتی که مدارک مستند مبنی بر اشتباه موجود باشد، قابل پیگیری و اصلاح هستند.
• تغییر نام خانوادگی: تغییر نام خانوادگی در ایران به‌طور معمول نیازمند دلایل قوی و موجه است. این تغییرات ممکن است در مواردی چون افترا، تبعیض‌های اجتماعی، یا تغییر وضعیت خانوادگی افراد درخواست شود. برای مثال، فردی ممکن است به دلیل مشکلات اجتماعی یا حرفه‌ای بخواهد نام خانوادگی خود را تغییر دهد. درخواست تغییر نام خانوادگی باید به‌طور رسمی به دادگاه ارائه شده و در صورت تأیید دلایل، دادگاه ممکن است حکم به تغییر نام خانوادگی صادر کند.
۲. امور حسبی و دعاوی مربوط به آن
امور حسبی به مسائل حقوقی اطلاق می‌شود که به‌طور مستقیم به مصلحت عمومی افراد یا حمایت از حقوق کسانی که قادر به اداره امور خود نیستند، مربوط می‌شود. این موضوعات می‌توانند شامل تعیین قیم، مهر و موم ترکه، و قبول یا رد ترکه باشند.
• درخواست حکم حجر: یکی از موضوعات مهم در امور حسبی، حکم حجر است. وقتی فردی به دلیل بیماری روانی یا مشکلات جسمی از قدرت تصمیم‌گیری و اداره امور خود ناتوان است، دادگاه می‌تواند حکم حجر صادر کند تا شخصی به عنوان قیم برای او انتخاب شود. مثلاً، فردی که دچار اختلالات روانی شدید است و قادر به اداره امور مالی خود نیست، می‌تواند از دادگاه درخواست صدور حکم حجر نماید.
• تعیین قیم: در مواردی که فردی ناتوان یا نابالغ است، دادگاه باید فردی را به عنوان قیم برای او تعیین کند. برای مثال، اگر پدر و مادر فردی که به سن بلوغ نرسیده‌اند فوت کرده باشند، دادگاه باید قیم را برای این کودک تعیین کند تا منافع مالی و شخصی او را حفظ کند.
• قبول و رد ترکه: وقتی فردی فوت می‌کند، ورثه باید در خصوص پذیرش یا رد ترکه (اموال و بدهی‌های باقی‌مانده از فرد فوت‌شده) تصمیم‌گیری کنند. مثلاً، اگر فردی به نام “فرشاد” فوت کند و وراث او در مورد اموالش اختلاف داشته باشند، می‌توانند درخواست قبول یا رد ترکه را به دادگاه ارائه دهند. اگر ترکه حاوی بدهی‌های سنگین باشد، وراث می‌توانند آن را رد کنند تا از پرداخت بدهی‌ها معاف شوند.
• مهر و موم ترکه: در مواردی که وراث نتوانند به توافق برسند یا احتمال سوءاستفاده از اموال فرد فوت‌شده وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند دستور مهر و موم ترکه را صادر کند. این اقدام برای جلوگیری از تصرف غیرقانونی در اموال متوفی انجام می‌شود. برای مثال، اگر ورثه نتوانند با یکدیگر توافق کنند و نگرانی‌هایی در مورد دستبرد به اموال متوفی وجود داشته باشد، دادگاه دستور مهر و موم اموال را صادر خواهد کرد تا بعد از آن، تقسیم اموال تحت نظارت قانونی انجام گیرد.
• تحریر ترکه: تحریر ترکه به معنای شناسایی و فهرست‌برداری از اموال و بدهی‌های متوفی است. در این فرآیند، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی توسط دادگاه یا نهادهای قانونی شناسایی شده و برای تقسیم به ورثه آماده می‌شود. برای مثال، زمانی که فردی فوت می‌کند، قبل از تقسیم اموال، تمامی دارایی‌های او باید به دقت فهرست‌برداری شود تا از هرگونه اختلاف در آینده جلوگیری شود.
• حکم موت فرضی: در برخی موارد، فردی ناپدید می‌شود و مدت زمان زیادی از ناپدید شدن او می‌گذرد، اما خبری از فوت او نیست. در چنین شرایطی، وراث می‌توانند از دادگاه درخواست صدور حکم موت فرضی کنند. این حکم به معنای صدور حکم قانونی مبنی بر فوت فرد ناپدید شده است، که برای تقسیم ارث و رسیدگی به امور مالی و حقوقی او ضروری است. برای مثال، اگر فردی به مدت ۷ سال از خانواده‌اش ناپدید شده باشد، دادگاه می‌تواند حکم موت فرضی صادر کرده و روند تقسیم اموال او را آغاز کند.
نقش وکیل در دعاوی اصلاح شناسنامه و امور حسبی
وکیل در این زمینه‌ها می‌تواند خدمات حیاتی ارائه دهد، از جمله:
1. مشاوره حقوقی: یک وکیل با تجربه می‌تواند در تمامی مراحل دعاوی اصلاح شناسنامه و امور حسبی، از جمله تغییر نام، تغییر تاریخ تولد، تغییر محل تولد، یا درخواست حکم حجر، مشاوره حقوقی تخصصی ارائه دهد.
2. طرح دادخواست در دادگاه: وکیل می‌تواند به‌طور دقیق و حرفه‌ای تمامی مدارک و مستندات لازم را آماده کرده و دادخواست درست و دقیقی را طرح کند و در فرآیند رسیدگی نیز به طور کامل نظارت داشته باشد تا حقوق موکل به‌درستی حفظ شود.
3. حل اختلافات بین وراث: در دعاوی مربوط به ترکه، مهر و موم ترکه، و تحریر ترکه، وکیل می‌تواند به‌عنوان مشاور یا نماینده ورثه، در حل اختلافات بین آنها و رعایت انصاف و عدالت در تقسیم اموال نقش مهمی ایفا کند.
با مشاوره و کمک یک وکیل متخصص، افراد می‌توانند مطمئن باشند که تمامی مراحل قانونی به‌درستی طی می‌شود و حقوق آنان به‌طور کامل حفظ می‌شود. وکلای دارالوکاله دادمان آمادگی دارند تا در تمامی این حوزه ها در کنار شما باشند.
